Ushuaia: naar de zuidelijkste stad van de wereld

Al weken volg ik de nieuwe VPRO-serie ‘Over de rug van de Andes’ van Stef Biemans. Daarin reist hij over de rug van de Andes door verschillende landen in Zuid-Amerika en praat met de bewoners van deze gebieden over werk, liefde, leven en dood. Zo bezoekt hij voor deze serie ook Ushuaia, de zuidelijkste stad van de wereld. In 2010 was ik hier ook, maar nu ik deze aflevering zag, realiseerde ik me hoe enorm veel er veranderd is in deze bijzondere stad. Een uitspraak van Stef Biemans typeert dit: ‘In de afgelopen vijf jaar is het inwoneraantal van deze stad verdubbeld.’

Windig Ushuaia

Het smalle, zilveren vliegtuig zwaait van links naar rechts door de enorme windvlagen. De zee komt steeds sneller dichterbij. Ik grijp angstig de hand van vriendin Ingrid vast. Naast haar kijkt een Argentijn in alle rust uit het raampje. ‘Dit is normaal, de piloten weten precies wat ze doen. Ik vlieg deze route regelmatig, want mijn dochter woont in Buenos Aires.’ drukt hij ons met een knipoog op het hart. Een paar minuten later staan we, na een verbazend zachte landing, op de erg korte strip van Ushuaia. Nog licht trillend op onze benen, kijken we gedesoriënteerd om ons heen.

Ondanks dat we ons op een luchthaven bevinden, is het erg rustig. We spreken een taxichauffeur aan, want hebben geen idee waar we heen moeten. Of hij een hostel weet waar nog een bedje vrij is voor ons. Hij begint te rijden, maar het ene na het andere hostel is volledig bezet. We maken ons een beetje ongerust, de avond valt en het wordt snel donker. De bergen om ons heen maken indruk, maar Ushuaia ziet er tot nu toe uit als iedere andere Zuid-Amerikaanse stad. Uiteindelijk zet hij ons af bij het FreeStyle Hostel. Ook zij hebben geen plaats, maar we mogen wel op het stapelbed in de televisieruimte slapen.

Zomer in Vuurland

De volgende ochtend wandelen we door de straten van de zuidelijkste stad van de wereld. De receptionist van onze hostel vertelde vanochtend al: ‘Eigenlijk is er maar een straat waar iets te beleven is, de Avenida San Martín. Vanuit onze bovenste verdieping kun je zien of er een cruiseschip in de haven ligt. Ligt er zo’n monster, dan kun je er over de koppen lopen.’ Deze populaire vertrekplaats voor een cruise naar Antarctica is dus of heel druk of vrijwel uitgestorven. Snel duiken we een Duits koffietentje in, wanneer er sneeuwvlokjes naar beneden dwarrelen. Het is zomer in Vuurland!

Mutsen op en handschoenen aan en op naar het (nep)grenskantoortje aan het water. Maar liefst drie stempels bewijzen dat wij werkelijk in ‘el fin del mundo’ zijn geweest. De mannen van het havenkantoortje zeggen dat het nu te slecht weer is voor een boottochtje over het Beaglekanaal. Misschien hebben we vanmiddag meer geluk. We lopen terug het stadje in en zien een klein woonhuis, dat als museum is ingericht. Het vertelt de historie van de oorspronkelijke bewoners. Hoe zij hun eten verzamelden en zich warm hielden in de vellen van zeeleeuwen. De natuur is prachtig hier, maar in dit klimaat wordt het zelfs in de zomer vaak niet warmer dan een graad of 10…

Het ‘echte’ einde van de wereld

De volgende ochtend is het opgeklaard en rustig genoeg voor een boottocht over het Beaglekanaal. Stef Biemans spreekt in de tv-aflevering met een visser, die al vroeg een biertje drinkt op zijn boot. Dat is dus in zeven jaar niet veranderd. Er zit een tap ingebouwd in het bootje waar wij de rondvaart mee maken en wij krijgen dan ook direct een biertje aangeboden. Vriendin Ingrid mag aan het roer, zodat ook de schipper zijn biertje kan drinken. ‘Je vaart als een slang’, zegt hij lachend. Door de deining of door de alcohol? Wie zal het zeggen…
 
De stad verdwijnt steeds verder uit het zicht als we langzaam tussen de verschillende eilanden door varen. Dit zijn meer enorme rotsen bedekt met zeeleeuwen of bedekt met zwart-witte vogels die aan pinguins doen denken. We meren aan en een gids laat ons alle flora en fauna van deze door mensen onaangetaste eilandjes zien. Felrode bloemen, tig soorten mos en dan heb ik nog niet eens over het uitzicht. Hier voelt het voor het eerst echt als het einde van de wereld. De vuurtoren genaamd Les Eclaireurs versterkt dit gevoel, terwijl dit niet eens de laatste vuurtoren is in het kanaal.
    

Toen en nu

Vanaf het water is het verschil tussen het Ushuaia van toen en de stad in de tv-serie nog het beste te zien. Op onze foto’s is nog een redelijk kleine stad te zien. Vergelijk deze met de dronebeelden van de serie en je ziet het verschil. Het inwonertal is verdubbeld in de afgelopen vijf jaar, dus die mensen moeten ergens wonen. En daarvoor is een hoop bos gekapt. Ook de grote supermarkt die nu aan het water ligt, stond er toen nog niet. Er waren wel een aantal grote electronicafabrieken, maar veel merkte je daar niet van. Sinds 1972 is dit gebied een speciale economische zone met enorme belastingvoordelen.
 
De afgelopen jaren kende het stadje een enorme groei. In de tv-serie is te zien hoe de meeste mensen in provisorische huizen wonen. Die stonden er in 2010 ook al hier en daar, maar het waren nog niet de complete wijken die het nu zijn. Ons werd vooral het gevangenisverleden van dit gebied verteld. Zoals in vele landen, bouwden ook de Argentijnen hun gevangenis op een eiland (Vuureiland). Gevangenen die hun straf uitzaten, bleven vaak in Ushuaia, vanwege geldgebrek en omdat ze niet wisten waar anders heen te gaan. Zij bouwden hier deze stad. De gevangenis is al sinds 1947 gesloten, maar blijft de basis van Ushuaia.

Meer informatie over het tv-programma ‘Over de rug van de Andes’ en Stef Biemans vind je hier: https://www.vpro.nl/programmas/over-de-rug-van-de-andes.html
Opmerking: er is overigens discussie over het feit of Ushuaia werkelijk de zuidelijkste stad van de wereld is. Puerto Williams (ruim 2000 inwoners) en Puerto Toro (36 inwoners in 2002) liggen zuidelijker. Het is de vraag of je dit steden kunt noemen.